Nieuwsbrief A28/A1: project knooppunt Hoevelaken

We ontkomen er helaas niet aan: bij de werkzaamheden van knooppunt Hoevelaken gaat een stukje natuur verloren. Gelukkig is er een mogelijkheid om het verloren groen ergens anders te compenseren. Sterker nog, het eerste stukje nieuwe natuur is al gerealiseerd. Wij spraken Marjolein van Steen (ruimtelijk strateeg gemeente Amersfoort) en Erik van Langen (adviseur ecologie, inpassing en natuurcompensatie bij Rijkswaterstaat). 

In totaal gaat het om ongeveer 50 hectare natuur dat moet worden gerealiseerd als gevolg van de aanpassing van het knooppunt en de verbreding van de A1 en de A28 in de omgeving. Dat is net zoveel als 75 voetbalvelden. Om te bepalen waar wordt gecompenseerd, is de werkgroep Natuur opgericht, die wordt voorgezeten door de provincie Utrecht, en waar Marjolein en Erik onderdeel van uitmaken. Ook de provincie Gelderland, waterschap Vallei en Veluwe en de gemeenten Amersfoort, Nijkerk en Leusden zijn betrokken. 
Hoe bepaalt de werkgroep welke natuurcompensatie van toepassing is en welke locaties in aanmerking komen?

Wat je aantast, moet je herstellen

Van Steen vertelt waarom bos- en natuurcompensatie zo belangrijk is: “De compensatie is een verplichting van Natuurnetwerk Nederland. Als je natuur aantast dan moet je dat ook herstellen. Minstens zo volledig, maar bij voorkeur meer. En natuurlijk het liefst in de buurt van de plek waar de natuur verloren is gegaan. Op deze manier werken we aan een betere bereikbaarheid van Nederland, zonder dat dit ten koste gaat van de natuur.” 

Bos- en natuurcompensatie

Belangrijk om te weten is, dat Rijkswaterstaat altijd op zoek gaat naar een zo groot mogelijk aaneengesloten gebied om te compenseren. Er kan zowel bos als natuur gecompenseerd worden.  Van Langen: “We maken onderscheid tussen bos- en natuurcompensatie. Het komt regelmatig voor dat er natuur verloren gaat bij de aanleg van een nieuwe weg. Met natuurcompensatie wordt elders een ander natuurgebied gecreëerd, vaak door landbouwgrond in te richten als natuurgebied. Als er bomen worden gekapt bij werkzaamheden, moeten er op een andere plek nieuwe bomen geplant worden.” 

Melksteeg en Wincoop

De eerste bos- en natuurcompensatie voor knooppunt Hoevelaken is al gerealiseerd. Wincoop is een gebied aansluitend aan het Hoevelakense Bos en is in 2020 al gerealiseerd met 4 hectare nieuwe natuur. Grasland en houtsingels (natuurlijke erfafscheiding) zijn aangebracht en door inrichting en beheer ontwikkelt het gebied zich tot een kruidenrijk grasland met veel insecten, kleine dieren en vogels. Het tweede compensatiegebied, Melksteeg, is volop in ontwikkeling. Dit ligt ten westen van Amersfoort en ligt tegen Soest aan. Van Langen: “Dit gebied omvat 15 hectare, dus hiermee wordt al een aardig stuk gecompenseerd.”

Melksteeg: oog voor samenwerking en de natuur

Het bijzondere aan Melksteeg is dat het in plaats van landbouwgebied nu de bestemming van natuurgebied krijgt. “De grond van Melksteeg is gekocht door de gemeente Amersfoort met het oog op natuurcompensatie voor een eigen project”, zo licht Van Langen toe. “De gemeente had door aankoop van het gebied de beschikking over 19 hectare grond. Rijkswaterstaat heeft van 15 hectare van dit land gebruik kunnen maken voor de benodigde natuurcompensatie.” Zo wordt er niet alleen samengewerkt aan een betere bereikbaarheid maar ook aan nieuwe natuur, wat voor iedereen voordelen biedt. Samen met de gemeente Amersfoort werkte Rijkswaterstaat vervolgens aan een realisatie overeenkomst, met oog op de natuur, deze is nu bijna afgerond en kan in de komende jaren uitgevoerd worden.

Meer weten over de eerdere realisatie van Wincoop? Lees dan hier het interview met Aart van Wincoop. 
 

Om de werkzaamheden aan knooppunt Hoevelaken goed te laten verlopen, houden we voorafgaand aan de realisatie al met veel aspecten rekening. Zoals archeologische onderzoek, natuuronderzoek (wat leeft en groeit er waar) en natuurcompensatie. Op speciaal verzoek van het Geldersch Landschap & Kasteelen gaat Rijkswaterstaat het grondwater monitoren in het rijksmonument Landgoed Hoevelaken, omdat te hoge of juist te lage grondwaterstanden voor grote schade kunnen zorgen aan de bomen.

Wij spraken met Gerrit Pleijter (projectleider en plaatsvervangend programmaleider) en René Visser (meewerkend voorman terreinbeheer) bij Projectbureau Geldersch Landschap & Kasteelen (GLK) over het belang van het meten van het grondwaterpeil.

Rijkswaterstaat en GLK hebben afgesproken om het grondwaterpeil van Landgoed Hoevelaken voor, tijdens en na de werkzaamheden te monitoren. Bij andere projecten is namelijk gebleken, ondanks zorgvuldig onderzoek vooraf, dat er toch veranderingen in grondwaterstanden optraden. Hier wordt bedoeld dat ondanks (model)onderzoek van tevoren (dat aangeeft dat er geen veranderingen zijn te verwachten als gevolg van werkzaamheden) er in de praktijk toch veranderingen in de grondwaterstanden optreden. GLK heeft hiervoor de A50 bij Arnhem als voorbeeld. Hier bleek in de praktijk wel verdroging op te treden ondanks modelonderzoek van tevoren. Dat willen we nu voorkomen, vandaar dit peilbuizen onderzoek.

Om het effect van de werkzaamheden aan knooppunt Hoevelaken op het grondwaterpeil ook in de praktijk goed te meten, plaatsen we peilbuizen in de grond. Pleijter: “Een peilbuis is een buis met aan het uiteinde een geperforeerd deel. Hierdoor kan het water makkelijk de buis inlopen. De grondwaterstand lezen we vervolgens af door een meetlint met een holgewicht in de buis te laten zakken. Je weet dat het grondwaterniveau is bereikt, als je een plopgeluid hoort. Soms meten we het waterpeil ook digitaal. Dan hangen we een meetlint in de buis die data opslaat in een zogenoemde logger, die we periodiek uitlezen.”

De locaties van de peilbuizen worden in overleg met Rijkswaterstaat zorgvuldig geselecteerd. Maar hoe gaat het plaatsen van een peilbuis in zijn werk? Visser: “Het is een vrij simpel klusje. Met een grondboor maken we een gat van een aantal meter diep. Vervolgens plaatsen we de buis en leggen we er grind omheen. Zo kan er wel water, maar geen zand in het gat terechtkomen.” Omwonenden hebben volgens Visser geen last van de buizen: “Er steekt een buis uit de grond van 50 centimeter, verder merkt of ziet niemand iets.”

Gebiedsmonitoring blijft van belang

Voor project Hoevelaken is een grondwatermodelstudie uitgevoerd en maakt onderdeel uit van het Ontwerp Tracébesluit uit 2018. Het onderzoek is uitgevoerd door Arcadis in samenwerking met waterschap Vallei en Veluwe en laat zien dat er geen effecten op de waterhuishouding worden verwacht door de werkzaamheden.

Toch wil GLK graag dat er peilbuizen geplaatst worden. “De druk op het Hoevelakense bos is door de uitbreiding van Amersfoort in de afgelopen jaren flink gegroeid en gaat in de komende jaren alleen maar meer stijgen”, zo legt Pleijter uit. Er zijn woonwijken bijgekomen en hier spelen we al op in met spreiding van recreatie, zoals speciale paden voor ruiters en wandelaars. “In de omgeving van het bos zal niet alleen aan knooppunt Hoevelaken gewerkt worden, ook projectontwikkelaars hebben initiatieven voor nieuwe woonwijken en de landbouw blijft toenemen. Deze ontwikkelingen hebben een directe invloed op het landgoed. Om de kwaliteit te bewaken en schade door fluctuerende waterstanden voor bomen te voorkomen, blijft het dus belangrijk dat we het grondwaterpeil regelmatig checken.”

Wat is de impact van de werkzaamheden aan knooppunt Hoevelaken op de omgeving? Wat betekent dit voor de mensen die rond het projectgebied wonen, werken, ondernemen of op een andere manier betrokken zijn? Wij trekken erop uit en vragen het de betrokkenen. Zij delen de komende periode hun eigen verhaal, ambities en uitdagingen. Maak kennis met de bijzondere verhalen uit het projectgebied. Ga met ons mee op deze digitale roadtrip!

Inmiddels is onze reis gestart. Het eerste Punt waar we langsgaan, is De Kopermolen in Stoutenburg.  Op steenworpafstand van de afslag Amersfoort op de A28, ligt het bedrijf van Martin en Marieke van Klooster. Samen runnen ze al ruim 30 jaar De Kopermolen: een boerderij, kaasmakerij én landwinkel ineen. We vroegen het echtpaar hoe ze hun boerderij met 15 koeien om hebben weten te toveren in dit goedlopende bedrijf. We vroegen ze naar het ondernemerschap en hun kijk op de werkzaamheden. Tot slot daagden we ze uit om razendsnel een aantal knooppunten door te hakken. Ook kennis maken met Martin en Marieke? Lees en kijk hun Punt van Hoevelaken.

Na de publicatie van het ontwerp tracébesluit in 2018 zijn er geen bijeenkomsten meer georganiseerd, waarbij het mogelijk was elkaar te ontmoeten en informatie uit te wisselen. Hoewel het nog niet duidelijk is wanneer het tracébesluit definitief is, komen we toch graag weer met u in contact.

Daarom organiseren we in het voorjaar een online informatiebijeenkomst (webinar), waarin het projectteam de laatste stand van zaken zal geven en u de gelegenheid krijgt vragen te stellen.

Ook gaan we inloopspreekuren organiseren, dat houdt in dat leden van het projectteam op locatie beschikbaar zijn om individuele vragen te beantwoorden en kennis te maken. De spreekuren rouleren onder de betrokken gemeenten (Amersfoort, Nijkerk, Leusden, Barneveld en Bunschoten). 

Binnenkort publiceren we de data op onze projectwebsite en voor de informatiebijeenkomst ontvangt u apart een uitnodiging.
Heeft u vragen over deze bijeenkomsten? Mail ons dan op knooppunthoevelaken@rws.nl.